زندگینامه علمی محمدرضا بارانی
وی در سال ۱۳۴۴ در شهرستان سیرجان به دنیا آمد و پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان در سال ۱۳۶۳ شمسی مدرک دیپلم را دریافت نمود. او همچنین در زمان جنگ تحمیلی عراق بر ضد جمهوری اسلامی ایران، به همراه هم رزمان خود حدود یک سال در جبهه های جنگ و دفاع مقدس نیز حضور داشته است.
الف ـ تحصیلات حوزوی:
ایشان در سال 63 پس از اخذ دیپلم به شهر مقدس قم آمده و وارد حوزه علمیه قم شده و به تحصیلات حوزوی پرداخت که شرح آن در زیر می آید:
1. دروس دوره آغازین حوزه مانند جامع المقدمات، المغنی، سیوطی، مختصر المعانی و برخی دورس جنبی را در مدرسه حقانی گذراند.
2. دروس سطح را نزد اساتیدی چون حجج اسلام؛ سید محمد سعیدی، سید احمد خاتمی، سید هاشم حسینی بوشهری، مدرسی یزدی، پایانی، اعتمادی، آیت‌الله استادی، آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، آیت الله محفوظی و آیت‌الله سبحانی به پایان رساند.
3. دروس خارج فقه و اصول را نزد آیات عظام؛ فاضل لنکرانی، سبحانی، خاتم یزدی، جوادی آملی و وحید خراسانی گذرانده است.
ب- تحصیلات دانشگاهی:
ایشان هم زمان با تحصیلات حوزوی به تحصیلات دانشگاهی و کلاسیک روی آورد و مراحل زیر را پیموده است.
1. کارشناسی «الهیات و معارف اسلامی» را در سال 1373شمسی دریافت نمود.
2. کارشناسی ارشد «تاریخ» را در سال 1379 با عنوان پایان‌نامه «شیعه در ایران عصر ایلخانان» به پایان رساند.
3. دکتری  Ph.D «تاریخ اسلام»؛ سال 1381 در دانشگاه اصفهان به عنوان دانشجوی دکتری تاریخ اسلام پذیرفته شد و در سال 1386 از پایان‌نامه دکتری با موضوع «بررسی تاریخی تعامل فکری و سیاسی امامیه با فرقه‌های معتزله، اشاعره و حنابله در عصر آل بویه در بغداد» دفاع کرده است.

ج ـ مسئولیت‌های علمی:
1. عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه از 1382 تاکنون
2. مسئول انجمن تاریخ پژوهان از 1380 تاکنون که یکی از انجمن های علمی حوزه می باشد.
3. مسئول انجمن علمی ایرانی تاریخ اسلام از سال 1387 تاکنون که از انجمن های علمی وزارت علوم است.
4. مدیر گروه تاریخ جامعة الزهرا (س) از سال 1386 تاکنون
5. مسئول دبیرخانه انجمنهای علمی حوزه از 1381 تا پایان 1386
6. عضو هیئت تحریریه فصل نامه علمی تخصصی «نامه تاریخ پژوهان» وابسته به انجمن تاریخ پژوهان
7. عضو هیئت تحریریه فصل نامه تخصصی  « سخن تاریخ» وابسته به گروه تاریخ مدرسه عالی امام (ره)
8. مدیر گروه تاریخ جشنواره کتاب سال حوزه از 1382 تاکنون
9. مدیر مسئول فصلنامه تخصصی «نامه تاریخ پژوهان» از سال 1382 تاکنون
10. سردبیر فصلنامه دانشجویی «سخن تاریخ» از سال 1385 تاکنون
11. مسئول کمیسیون تاریخ اسلام مرکز جهانی علوم اسلامی از 1383 تاکنون
12. عضو هیئت موسس انجمن تاریخ پژوهان از انجمنهای علمی حوزه
13. عضو هیئت موسس انجمن علمی ایرانی تاریخ اسلام از انجمنهای علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
14. عضو شورای علمی مرکز تخصصی تاریخ حوزه از 1382 تا مهر 1385
15. عضو شورای گروه سیره پژوهشکده تاریخ و سیره دفتر تبلیغات از 1381 تا آذر 84
16. عضو شورای پژوهشی گروه تاریخ جامعة الزهراء از تابستان 1385 تاکنون
17. مسئول علمی نخستین «همایش بین المللی تشیع و خاورشناسان» در سال 1384 تا 1385
18. دبیر علمی همایش «نکوداشت استاد علی دوانی» در سال 1386.
19. عضو شورای علمی «همایش بین المللی پیامبر اعظم (ص)» در دانشگاه اصفهان در سال 1385
20. عضو شورای علمی همایش سراسری «قرآن و تاریخ» دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1385
21. دبیر گروه تاریخ مدرسه عالی امام خمینی (ره) در سال 1381
22. مسئول علمی دومین «همایش بین المللی تشیع و خاورشناسان» در سال 1386 و 1387

د- تدریس
ایشان در دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد تدریس داشته اند که به قرار ذیل است.
1) تدریس دروس مختلف تاریخ مانند؛ تاریخ پیامبر(ص)، تاریخ ائمه (ع)، تاریخ عباسیان، تاریخ امپراطوری عثمانی، تاریخ اسلام در مصر و شام، تاریخ اسلام در مغرب و اندلس، تاریخ‌ نگاری در اسلام، تاریخ اسلام و خاورشناسان و تشیع در آثار خاورشناسان در مدرسه عالی امام خمینی (ره) وابسته به جامعه المصطفی العالمیه از سال 1379 تاکنون.
2) تدریس دروس تاریخی مانند؛ تاریخ عباسیان، تاریخ عثمانی، تشیع در آثار خاورشناسان و تاریخ اسلام در مغرب و اندلس در دانشگاه اهل بیت(ع) در سالهای 1383 و 1385 و 1386.
3) تدریس دروس تاریخی مانند؛ تاریخ امویان، تاریخ عباسیان، تاریخ عثمانی، تشیع در آثار خاورشناسان و تاریخ اسلام و خاورشناسان در مرکز آموزشهای اسلامی وابسته به حوزه – گروه تخصصی تاریخ در سالهای 1382 تاکنون
4) تدریس درس تاریخ اسلام و خاورشناسان در مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی در سالهای 1383 تا 1385.
۵) تدریس دروس تاریخی تاریخ عثمانی و تشیع در آثار خاورشناسان در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در سال 1385.
6) تدریس درس تشیع در آثار خاورشناسان در دانشگاه پیام نور قم در سال 1387.

هـ پژوهشهای منتشر شده:
1. «گرایش ایرانیان به تشیع در قرن هفتم هجری»؛ منتشره در فروردین 1380 در نشریه تخصصی معرفت شماره 40.
2. «نقد و بررسی گرایش ایلخانان به اسلام و تشیع»؛ منتشره در نشریه تخصصی تاریخ در آیینه پژوهش شماره اول پاییز 1381.
3. «معرفی و نقد سفرنامه ابن فضلان» منتشره در نشریه تخصصی تاریخ در آیینه پژوهش شماره پنجم فروردین 1383.
4. «اختلاف روایات و راهکارهای حل آن» منتشره در مجموعه مقالات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در سال 1380.
5. «زندگینامه علمی فرهنگی امام هادی(ع)» در مجموعه مقالات دفتر تبلیغات اسلامی 1384.
6. «دین حنیف، ماهیتی مستقل یا روح ادیان الاهی» منتشره در نشریه تخصصی مذاهب و فرق اسلامی «طلوع» پاییز 1384.
7. «جامعه شناختی نهاد حکومت پیامبر(ص)» منتشره در مجموعه مقالات همایش بین المللی پیامبر اعظم (ص) دانشگاه اصفهان پاییز 1385.
8. «احناف» در دائرة المعارف قرآن در دائره المعارف قرآن وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی سال 1386.
9. «التأثیر الفکری المتبادل بین الامامیة و المعتزلة فی عصر البویهیین» که مجوز انتشار آن از نشریه بین المللی علوم انسانی در تاریخ 4/7/1386 دریافت شده است.
10. بررسی و تحلیل تعامل فکری سیاسی امامیه با اشاعره در بغداد دوره آل‌بویه (سده‌های چهارم و پنجم
هجری) انتشار در نشریه شیعه شناسی وابسته به موسسه شیعه شناسی، 1387.
11. مدخل بسر بن سفیان در دائره المعارف قرآن انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه

و ـ  پژوهشهای آماده نشر:
الف) مقالات
1. امام هادی (ع) و علم و دانش
2. تأثیر حمله مغول بر جغرافیای انسانی ایران
3. تأثیر حدیث نگاری بر تاریخ نگاری
4. سیر تاریخی اندیشه ولایت فقیه
5. تبیین تاریخی (تألیف و ترجمه قسمتی از کتاب استنفورد)
6. حرکت و پویایی در تاریخ (تألیف و ترجمه قسمتی از کتاب استنفورد)
7. سبب در تاریخ (تألیف و ترجمه قسمتی از کتاب استنفورد)
8. تاریخ‌نگاری قرنهای 4 تا 6 هجری
9. نقش مروان بن حکم در صدر اسلام
10. بررسی تاریخی حادثه انذار عشیره
11. رویکرد امامیه و حنابله درباره باورهای کلامی در بغداد دوره آل بویه
12. دیدگاه امامیه و اشاعره در باره دانشها
13. دیدگاه امامیه و حنابله درباره دانشها
14. دیدگاه امامیه و معتزله درباره دانشها
15. رویکرد حنابله در رقابت با دیگر فرقه های
16. همگرایی و واگرایی حنابله با دیگر فرقه های
17. فرایند اقتداریابی اشاعره در دوره آل بویه
18. فرایند تعامل و تقابل سیاسی امامیه و معتزله
19. فرایند تعامل و تقابل فکری امامیه و اشاعره
20. فرایند تعامل و تقابل فکری امامیه و معتزله
21. مصلحت اندیشی سیاسی و مذهبی آل بویه
22. معتزله در فرایند اقتدار سیاسی و فکری

ب) کتابها
1. بررسی تاریخی تعامل فکری و سیاسی امامیه با فرقه‌های معتزله، اشاعره و حنابله در عصر آل بویه در بغداد (رساله دکتری که تا چند ماه آینده منتشر خواهد شد.)
2. تشیع در ایران عصر ایلخانان؛ (پایان نامه کارشناسی ارشد است که در حال آماده سازی برای انتشار است).
3. تاریخ امپراطوری عثمانی (کتاب درسی)؛ در حال انجام است.
4. تشیع در آثار خاورشناسان (کتاب درسی)؛ در حال انجام است.

ز- سخنرانی علمی و شرکت در همایشها و میزگردها
1. ارایه مقاله در همایش «بررسی کتاب الصحیح من سیرة النبی الاعظم (ص)» توسط پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در سال 1379.
2. ارایه مقاله در «همایش بین المللی پیامبر اعظم (ص)» در دانشگاه اصفهان در سال 1385.
3. شرکت در میزگرد «امام رضا (ع) و گروه های دورن شیعی» در انجمن تاریخ پژوهان در سال 1385.
4. شرکت در میزگرد «بازکاوی اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امام رضا (ع)» در انجمن تاریخ پژوهان در سال 1385.
5. شرکت در میزگرد «تولید علم در تاریخ» توسط انجمن تاریخ  پژوهان و نهضت نرم افزاری در سال 1383.
6. شرکت در میزگرد «نقد نظریه از امامیه تا اثنی عشریه» که این نظریه از سوی خاورشناس مشهور اتان کلبرگ مطرح شده است و جلسه نقد این نظریه که توسط نهضت نرم افزاری و انجمن تاریخ پژوهان در سال 1385 برگزار گردید.
7. شرکت در میزگرد نقد کتاب «موسوعة التاریخ الاسلامی» نوشته استاد یوسفی غروی که توسط انجمن تاریخ پژوهان و دبیرخانه کتاب سال حوزه در 2 اسفند 1386 برگزار شد.
8. سخنرانی علمی در همایش تولید علم با عنوان «جایگاه مطالعات تاریخی در حوزه»  در سال 1383.
9. سخنرانی علمی در انجمن معلمان تاریخ استان قم با عنوان «آسیب شناسی تدریس تاریخ»  در سال 1385.
10. شرکت در میزگرد «چالشهای فراروی شیعه پژوهی غربیان» برگزار شده در دومین همایش بین المللی تشیع از دیدگاه خاورشناسان، 1387.

ح- راهنمایی و مشاوره رساله و پایان نامه
1. راهنمایی بیش از 36  رساله دفاع شده و در حال نگارش
2. مشاوره 15 (پانزده) رساله دفاع شده و در حال نگارش
3. داوری 5 (پنج) رساله ارشد